مطالبی در مورد سوراخکاری خزینه کاری و برقوزنی

مطالب کمک درسی برای تدریس پودمان کاربا فلز کاروفناوری هشتم

مطالبی در مورد سوراخکاری خزینه کاری و برقوزنی

مفهوم سوراخکاری

عملیات گردتراشی، در داخل سطوح کار، برای ایجاد سوراخ هایی با قطر و طول مشخص را سوراخکاری می گویند. در فرایند سوراخکاری، سطوحی را که می خواهند سوراخ شود، آماده می کنند.

ماشین های مته

ماشین های مته به سه گروه دستی، رومیزی و ستونی تقسیم بندی می شود. عمل حرکت و دوران در نوع دستی هم با جریان برق و هم با نیروی دست انجام می شود. در نوع رومیزی و ستونی دوران محور اصلی دستگاه به وسیله ی الکتروموتور انجام می گیرد.

معمولاً برای ایجاد سوراخ هاى گرد از ماشین هاى ابزارى به نام ماشین مته (دریل) استفاده مى شود. اصطلاح ماشین مته مفهوم وسیعى دارد و انواع ماشین های سوراخکارى را در برمى گیرد. بسیارى از عملیات دیگر به جز سوراخکارى نیز با ماشین هاى مته انجام مى شود که بعضى از آن ها سنگ زنى، خزینه زنى، برقوزنى، صیقل کارى و قلاویزکارى هستند.

1) سردستگاه (کله گی دستگاه)

طرح سردستگاه برحسب نوع دستگاه متفاوت در اغلب دستگاه ها موتور الکتریکى در سردستگاه قرار دارد و حرکت محور اصلى در سه تا پنج سرعت مختلف با لغزاندن تسمه روى پولى تأمین مى شود. براى طولانى تر شدن عمر تسمه باید کشش تسمه به انداز هاى باشد که براى تغییر جاى آن نیاز به شل کردن مجدد نباشد.

2) محور اصلى

محور اصلی وظیفه ی انتقال دوران به مته را دارد و به کمک سازوکار چرخ و شانه پیشروی مته را فراهم می سازد.

3) میز

این میز روى ستون اصلى دستگاه قرار دارد و براى استقرار در موقعیت هاى مناسب داراى توانایى حرکت عمودى و افقى است. بیشتر میزها داراى شیارهایى هستند که قطعه کار یا گیره را مى توان با پیچ روى آن ها بست.

4) پایه

ستون اصلی دستگاه و سایر قسمت های متصل به آن روی پایه ی دستگاه مستقر می شوند. پایه دارای شیارها و سوراخ هایی است که برای تثبیت آن روی زمین مورد استفاده قرار می گیرد.

مته

ابزاری است که با حرکت دورانی آن می توان قطعات مختلف را سوراخکاری کرد.

با توجه به جنس قطعات زاوی هی مارپیچ مته در سه تیپ W-N-H انتخاب می شود. 

تیپ W دارای زاویه ی مارپیچ 35 تا 45 درجه و برای مواد نرم کاربرد دارد، مانند آلومینیم و مس.

تیپ N دارای زاویه ی مارپیچ 16 تا 30 درجه و برای سوراخکاری مواد سخت و فولاد ریخته کاربرد دارد.

تیپ H دارای زاویه ی مارپیچ 10 تا 13 درجه و برای سوراخکاری لاستیک سخت، برنج، برنز کاربرد دارد.

جنس مته ها

مته را از نظر جنس به سه دسته تقسیم می کنند:

1- مته WS  این نوع مته دمای 200 درجه ی  سانتی گراد را در هنگام براده برداری تحمل می کند.

2- مته SS یا HSS این نوع مته دمای 600 درجه ی سانتی گراد را در هنگام براده برداری تحمل می کند.

3- مته HM این نوع مته دمای 900 درجه ی سانتی گراد را در هنگام براده برداری تحمل می کند.

مته ی نوک الماسه بیشتر برای سوراخکاری سطوح بتونی به کار می رود.

برای عمل سوراخکاری ابتدا عملیات خط کشی انجام می گیرد تا مرکز سوراخ مشخص شود. برای این که نوک مته کاملا در مرکز قرار گیرد و روی سطح کار منحرف نشود محل تقاطع خط کشی شده را سنبه می زنند تا مته به راحتی در مرکز سوراخ هدایت شود و عمل سوراخکاری را انجام دهد.

مراحل نشانه گذاری محل سوراخ کاری با سنبه نشان

- سطح کار را به مواد تیره کننده آغشته می کنیم

- سنبه نشان را در محل تقاطع دو خط تحت زاویه نسبت به محل دید قرار می دهیم.

- سنبه را در حالت عمود قرار می دهیم و با ضربه چکش اثر سنبه را روی کار ایجاد می کنیم.

- سپس نوک مته را در گودی ایجاد شده قرار داده و شروع به سوراخکاری می نماییم

با توجه به این که مته متناسب با قطر سوراخ انتخاب می شود، مته ها در قطر های مختلفی سایز بندی شده اند که در سوراخ های دقیق اختلاف قطر مته ها به صورت دهم انتخاب می شود. برای مته هایی با قطرهای بزرگ تر که برای عملیات خشن کاری استفاده می شود نیاز است که ابتدا با مته های با قطر کوچک تر، عمل سوراخکاری را انجام داد، سپس با مته نهایی قطر سوراخ را اندازه کرد. انتخاب پیش مته کمک می کند که نیروی وارد بر ابزار با توجه به تغییر قطر کمتر شود و نیز از انحراف مته نسبت به مرکز سوراخ با توجه به نیروی وارد شده به مته جلوگیری شود.

 نکات ایمنی هنگام سوراخکاری

1. با توجه به جنس کار و شکل و نوع سوراخ از مته ی مناسب استفاده کنید.
2. از عده دوران و پیشروی مناسب با قطر و طول مته استفاده کنید.
3. در هنگام سوراخکاری از عینک استفاده کنید.
4. از گیره بندی مناسب نسبت به شکل هندسی قطعه کار استفاده کنید.
5. مطمئن شوید مته در سه نظام محکم شده است.
6. براده ها را از سطح سوراخ و مته دور کنید.
7. تا توقف کامل مته محور گردنده را با دست لمس نکنید.
8. هرگز تا توقف کامل محور دستگاه به تغییر دور دستگاه اقدام نکنید.
9. از مایع خنک کننده ی مناسب در طول سوراخکاری استفاده کنید.

خزینه کاری

خزینه کاری عبارت است، براده برداری از قسمت فوقانی محل سوراخکاری شده با ابزاری با نام مته خزینه برای ایجاد شکل مناسب برای قرارگیری گل پیچ در آن.

برقوکاری

براى دقیق کردن اندازه و نیز پرداخت کارى بدن هی سوراخ ها از عملیاتى موسوم به برقوزنى استفاده مى شود. براى این منظور باید سوراخ را به اندازه ی 4/0 میلى متر کوچک تر از قطر اصلى سوراخکارى کرد و آنگاه با برقو به اندازه ی مورد نظر رسانید. براى ورود راحت تر برقو به داخل سوراخ قطعه کار برقو داراى شیب مخروطى ملایمى است. از این رو، براى آن که دقت دلخواه در سر سوراخ به دست آید پس از برقو زدن کامل بدنه سوراخ باید عملیات برقوزنى را تا هنگامى که انتهاى برقو به اندازه ی 40 میلى متر از انتهای سوراخ خارج شود ادامه داد.

برقو را هرگز نباید در جهت خلاف تیغه هاى آن به دوران در آورد، زیرا این عمل موجب شکسته شدن یا لب پریدگى تیغه هاى آن مى شود.

انواع برقو

برقوها از نظر کاربرد به برقوهایی که با عملیات دستی و برقوهایی که از عملیات ماشینی استفاده می شود تقسیم می شود. برقوهای دستی بیشتر از نوع ثابت است که مناسب با انطباق سوراخ مورد نظر برقوی آن ساخته می شود. ولی در عملیات ماشینی، علاوه بر برقوهای ثابت، می توان از برقوهای متغیر نیز استفاده کرد. میزان قطر این برقوها متناسب با دقت و تولرانس سوراخ قابل تنظیم است. جنس برقوها را از فولاد ابزارسازی یا فولاد تندبر می سازند. برقو ها از نظر شکل ظاهری دارای شیار مستقیم و مارپیچ هستند.

در برقوی مارپیچی با توجه به این که درگیری لبه های برنده آن با زاوی هی مارپیچی انجام می شود، نیروی وارد بر ابزار کمتر و به میزان هر مقدار درگیری ابزار با کار، بار برداشته می شود. برقوى مارپیچى براده بردارى بهتر و ملایم ترى انجام مى دهد و کمتر قلاب مى کند. اندازه برقوهاى ثابت دقیق و استاندارد است. برقوهاى تنظیم پذیر را باید با دقت زیاد به کار برد و قبل از برقوکارى به وسیله ی میکرومتر قطر تیغه ها را کنترل کرد.

1. برقوی قابل تنظیم
2. برقوی استوان های شیار مستقیم
3. برقوی استوان های شیار ما رپیچ
4. برقوی مخروطی: برای برقو کاری سوراخ های مخروطی ابتدا باید با استفاده از مته هایی با قطر های مختلف سوراخ های پله داری را ایجاد و سپس توسط یک برقوی مخروطی سطح آن را برقوکاری کرد.

انتخاب برقو

برقو با توجه به جنس قطعه کار نوع براده برداری، دقت و نوع انطباق سوراخ و کیفیت سطح کار انتخاب می شود.مهم ترین مورد آن تولرانس و نوع انطباق است که متناسب با آن برقوی مورد نظر به کار گرفته می شود. انتخاب برقو با توجه به قطر سوراخ نیز انجام می شود.

سیدسلطان شیخی در 93/08/03